Pháp Luật Áp Dụng Giải Quyết Tranh Chấp Hợp Đồng Vận Tải Quốc Tế

Việc xác định pháp luật áp dụng khi giải quyết tranh chấp đối với các quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngoài là một trong những yếu tố quan trọng giúp giải quyết tranh chấp bởi các quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngoài sẽ có thể xảy ra những xung đột pháp luật gây khó khăn cho việc giải quyết tranh chấp. Do đó, việc xác định pháp luật áp dụng để giải quyết tranh chấp có yếu tố nước ngoài sẽ được xác định dựa trên một số quy định, nguyên tắc nhất định, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận trước về luật áp dụng.

Theo đó, tranh chấp phát sinh liên quan đến hợp đồng vận tải hàng hóa quốc tế giữa các pháp nhân Việt Nam (hàng hóa được giao cho người mua hàng tại một cảng ở Hong Kong) trong khi các bên tham gia hợp đồng này không có bất kỳ thỏa thuận nào về pháp luật áp dụng là một ví dụ điển hình có thể đưa ra để phân tích luật áp dụng nhằm giải quyết tranh chấp có yêu tố nước ngoài như sau:

1| Nguồn luật điều chỉnh quan hệ thương mại liên quan đến vận tải hàng hóa đường biển đối với vụ việc nay:

(i) Các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam áp dụng để điều chỉnh quan hệ pháp luật này:

• Bộ Luật Dân Sự 2015 và các văn bản hưởng dẫn thi hành;

• Luật Hải Quan 2014 và các văn bản hưởng dẫn thi hành;

• Luật Thương Mại 2005 và các văn bản hưởng dẫn thi hành;

• Bộ Luật Hàng Hải 2015 và các văn bản hưởng dẫn thi hành;

• Các văn bản quy phạm pháp luật liên quan khác.

(ii) ​​​​​​​Các Điều ước quốc tế liên quan đến hoạt động vận tải quốc tế:

Do đó, các Điều ước quốc tế liên quan đến hoạt động vận tải quốc tế sẽ không được ưu tiên áp dụng để điều chỉnh quan hệ thương mại có yếu tố nước ngoài nêu trên.

2| Luật áp dụng được xác định thep Bộ luật Dân sự 2015:

Theo Điều 664 BLDS 2015 thì pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài được xác định như sau:

“Điều 664. Xác định pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài
1. Pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài được xác định theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên hoặc luật Việt Nam.
2. Trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên hoặc luật Việt Nam có quy định các bên có quyền lựa chọn thì pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài được xác định theo lựa chọn của các bên.
3. Trường hợp không xác định được pháp luật áp dụng theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này thì pháp luật áp dụng là pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài đó.”

Do đó, trong trường hợp này (i) các bên đã không thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng và (ii) Việt Nam hiện không là thành viên của các điều ước quốc tế liên quan đến hoạt động vận tải/logistic, nên theo khoản 3 Điều 664 BLDS 2015 nêu trên thì pháp luật áp dụng sẽ được xác định theo pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất với quan hệ thương mại có yếu tố nước ngoài đó.

Mà theo quy định tại điểm b Khoản 2 Điều 683 BLDS 2015 sau đây thì pháp luật của nước có mối quan hệ gắn bó nhất với hợp đồng là pháp luật của nước nơi người cung cấp dịch vụ thành lập:

“Điều 683. Hợp đồng
1. Các bên trong quan hệ hợp đồng được thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng đối với hợp đồng, trừ trường hợp quy định tại các khoản 4, 5 và 6 Điều này. Trường hợp các bên không có thỏa thuận về pháp luật áp dụng thì pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất với hợp đồng đó được áp dụng.
2. Pháp luật của nước sau đây được coi là pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất với hợp đồng:
….….
b) Pháp luật của nước nơi người cung cấp dịch vụ cư trú nếu là cá nhân hoặc nơi thành lập nếu là pháp nhân đối với hợp đồng dịch vụ;
….….”

Trong trường hợp này, cả bên cung cấp dịch và bên sử dụng dịch vụ đều là các pháp nhân Việt Nam, nên căn cứ theo BLDS 2015 thì pháp luật áp dụng sẽ là pháp luật Việt Nam.

3| Luật áp dụng xác định theo quy định của Bộ luật Hàng hải 2015

Đối với quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngoài có xung đột pháp luật thì nguyên tắc áp dụng pháp luật theo Bộ Luật Hàng Hải Việt Nam 2015 được quy định như sau:

“Điều 3. Nguyên tắc áp dụng pháp luật khi có xung đột pháp luật
….…..
4. Trường hợp quan hệ pháp luật liên quan đến hợp đồng vận chuyển hàng hóa thì áp dụng pháp luật của quốc gia nơi hàng hóa được trả theo hợp đồng.”

Trong trường hợp này, theo hợp đồng thì hàng hóa được trả ở một cảng ở Hong Kong. Do đó, căn cứ theo quy định của Bộ Luật Hàng Hải Việt Nam 2015 nêu trên, pháp luật áp dụng sẽ là pháp luật Hong Kong.

Trên đây đưa ra các căn cứ xác định pháp luật áp dụng điều chỉnh cho các quan hệ pháp luật dân sự có yêu tố nước ngoài này giữa các bên trong hợp đồng vận tải hàng hóa quốc tế. Tuy nhiên, có thể thấy rằng pháp luật áp dụng được xác định theo Bộ luật Dân sự 2015 và pháp luật áp dụng được xác định theo Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 là khác nhau, cụ thể:

• Theo Bộ luật Dân sự 2015: pháp luật Việt Nam điều chỉnh.

• Theo Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015: pháp luật Trung Quốc điều chỉnh.

Tuy nhiên, tại Khoản 1 Điều 663 BLDS 2015 quy định như sau:

“Điều 663. Phạm vi áp dụng
1. Phần này quy định về pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài.
Trường hợp luật khác có quy định về pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài không trái với quy định từ Điều 664 đến Điều 671 của Bộ luật này thì luật đó được áp dụng, nếu trái thì quy định có liên quan của Phần thứ năm của Bộ luật này được áp dụng.
…...”

Trong trường hợp này, pháp luật áp dụng được xác định theo Khoản 4 Điều 3 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 trái với pháp luật áp dụng được xác định theo Khoản 3 Điều 664 Bộ luật Dân sự 2015 nên sẽ áp dụng theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 tức pháp luật Việt nam sẽ được ưu tiên áp dụng để giải quyết tranh chấp Hợp đồng vận tải quốc tế nêu trên.