Quy định và vướng mắc ở Việt Nam về góp vốn bằng tài sản trí tuệ

Giá trị của một doanh nghiệp, trong khoảng nửa cuối thế kỉ 19, thế kỷ 20, chủ yếu được đánh giá thông qua các tài sản hữu hình mà doanh nghiệp đó đang nắm giữ, có thể kể đến như máy móc, nhà xưởng, thiết bị, đất đai, phương tiện... Tuy nhiên kể từ thời điểm cuộc cách mạng 4.0 diễn ra, các tài sản vô hình nói chung và tài sản trí tuệ nói riêng dần được đánh giá cao, thậm chí, còn đóng vai trò chủ chốt trong việc quyết định giá trị thị trường của doanh nghiệp. Theo kết quả nghiên cứu của Ocean Tomo về giá trị của tài sản vô hình đối với các doanh nghiệp S&P 500 (công bố tháng 4/2016), năm 1975 tài sản vô hình chỉ chiếm 17% trong tổng giá giá trị thị trường của các doanh nghiệp S&P500 thì đến năm 2009, tài sản vô hình đã chiếm đến 81% – điều này cũng đủ chứng minh được vai trò và tầm quan trọng của tài sản vô hình đối với giá trị của một doanh nghiệp. Tuy nhiên, không nhiều doanh nghiệp Việt Nam chú trọng và biết cách sử dụng tài sản trí tuệ của mình sao cho hiệu quả và khai thác được tối đa lợi ích từ những sản phẩm mà mình đã đầu tư chất xám.

Pháp luật Việt Nam nói chung và luật doanh nghiệp, luật sở hữu trí tuệ nói riêng, tuy đã đưa ra cơ chế để chủ sở hữu tài sản trí tuệ có thể khai thác triệt để giá trị tài sản trí tuệ của mình và làm gia tăng giá trị thị trường của doanh nghiệp, nhưng việc áp dụng cơ chế đó trên thực tế thì không hề dễ dàng.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 35 Luật Doanh nghiệp 2014, các loại tài sản có thể dùng để góp vốn vào doanh nghiệp (bao gồm cả góp vốn để thành lập và góp tăng thêm vốn điều lệ), bao gồm:

• Đồng Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng;

• Giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật, các tài sản khác có thể định giá được bằng Đồng Việt Nam.

  • Trong đó, Quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của luật sở hữu trí tuệ, được hiểu bao gồm: quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả; quyền sở hữu công nghiệp (nhãn hiệu, tên thương mại, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế, giải pháp hữu ích thiết kế bố trí… ); quyền đối với giống cây trồng và các quyền sở hữu trí tuệ khác theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ.

(Khoản 1 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019).

Trong đó, tài sản vô hình của một doanh nghiệp có thể kể đến như dữ liệu, thông tin, tri thức, bí quyết, công nghệ, quy chế tổ chức, quy trình sản xuất/ kinh doanh/ tác nghiệp, các sáng kiến đổi mới... những đối tượng tài sản vô hình, nếu đáp ứng đủ các điều kiện của pháp luật thì sẽ được bảo hộ đối với quyền sở hữu trí tuệ tương ứng.​​​​​​

• Còn đối với Công nghệ, bí quyết kỹ thuật, các tài sản khác, luật chuyển giao công nghệ quy định đối tượng công nghệ được chuyển giao bao gồm: Bí quyết kỹ thuật, bí quyết công nghệ; Phương án, quy trình công nghệ; giải pháp, thông số, bản vẽ, sơ đồ kỹ thuật; công thức, phần mềm máy tính, thông tin dữ liệu; Giải pháp hợp lý hóa sản xuất, đổi mới công nghệ; Máy móc, thiết bị đi kèm một trong các đối tượng nêu trên.